داستان غدیر خم
سوره مائده آیه ۳
حُرِّمَتْ عَلَیْکُمُ الْمَیْتَهُ وَالدَّمُ وَلَحْمُ الْخِنْزِیرِ وَمَا أُهِلَّ لِغَیْرِ اللَّهِ بِهِ وَالْمُنْخَنِقَهُ وَالْمَوْقُوذَهُ وَالْمُتَرَدِّیَهُ وَالنَّطِیحَهُ وَمَا أَکَلَ السَّبُعُ إِلَّا مَا ذَکَّیْتُمْ وَمَا ذُبِحَ عَلَى النُّصُبِ وَأَنْ تَسْتَقْسِمُوا بِالْأَزْلَامِ ۚ ذَٰلِکُمْ فِسْقٌ ۗ الْیَوْمَ یَئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا مِنْ دِینِکُمْ فَلَا تَخْشَوْهُمْ وَاخْشَوْنِ ۚ الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتِی وَرَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلَامَ دِینًا ۚ فَمَنِ اضْطُرَّ فِی مَخْمَصَهٍ غَیْرَ مُتَجَانِفٍ لِإِثْمٍ ۙ فَإِنَّ اللَّهَ غَفُورٌ رَحِیمٌ.
امروز، (روز هجده ذى الّحجه سال دهم هجرى که حضرت على علیه السلام به فرمان خدا به جانش ینى پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله
منصوب شد)کافران از (زوال) دین شما مأیوس شدند، پس، از آنان نترسید و از من بترسید. امروز دینتان را براى شما کامل کردم و
برایتان برگزیدم. پس هرکه در گرسنگى گرفتار شود، بى آنکه میل به گناه » دین « نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان
داشته باشد،(مى تواند از خوردنى هاى تحریم شده بهره ببرد.)همانا خداوند، بخشنده ى مهربان است.
نکته ها:
را تلاوت ” الْیوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ ” ولایت، آخرین فریضه الهى است سپس آیه ى « : امام باقر علیه السلام فرمودند
» فرمودند ۱
سنگ هاى بى شکلى بود که اطراف کعبه نصب شده بود و در ،» نصب « بت ها، مجسمه هایى بود که شکل داشت؛ امّا
برابرش قربانى مى شد و خون قربانى را بر آن مى مالیدند.
در آیه ى ۱۰۹ سوره بقره، تمایل کفّار نسبت به انحراف مسلمانان از راه خودشان مطرح شده است. خداوند فرمان داد:
شما اغماض کنید تا امر الهى برسد. پس مسلمانان منتظر حکم قاطعى بودند که کفّار را مأیوس سازد، تا این که آیه ى
نازل شد. “… الْیوْمَ أَکْمَلْتُ “
بیشتر بخوانید:
غدیر در قرآن
دو مطلب جداى از هم در این آیه بیان شده است، یک مطلب مربوط به تحریم گوشت هاى حرام، مگر در موارد
اضطرار و مطلب دیگر مربوط به کامل شدن دین و یأس کفّار که این قسمت کاملًا مستقلّ است، به چند دلیل:
الف: یأس کفّار از دین، به خوردن گوشت مردار یا نخوردن آن ارتباطى ندارد.
الْیوْمَ « و ” الْیوْمَ یئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا ” ب: روایاتى که از طریق شیعه و سنى در شأن نزول آیه آمده، در مقام بیان جمله ى
است، نه مربوط به جملات قبل و بعد از آن، که درباره احکام مردار است. » أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ
پس از نصب على بن ابى طالب علیهما السلام به “… الْیوْمَ أَکْمَلْتُ ” : ج: طبق روایات شیعه و سنّى، این قسمت از آیه
امامت در غدیرخم نازل شده است.
د: غیر از دلائل نقلى، تحلیل عقلى نیز همین را مى رساند، چون چهار ویژگى مهم براى آن روز بیان شده است:
۱ . کافى، ج ۱ ، ص ۲۸۹
۳۰
۱ . روز یأس کافران، ۲ . روز اکمال دین، ۳ . روز اتمام نعمت الهى بر مردم، ۴ و یک ” دین ” . روزى که اسلام به عنوان
مذهب کامل، مورد پسند خدا قرار گرفته است.
حال اگر وقایع روزهاى تاریخ اسلام را بررسى کنیم، هیچ روز مهمى مانند: بعثت، هجرت، فتح مکّه، پیروزى در
جنگ ها و … با همه ى ارزشهایى که داشته اند، شامل این چهار صفت مهم مطرح شده در این آیه نیستند؛ حتّى
هم به این اهمیت نیست؛ چون حج، جزئى از دین است، نه همه ى دین. ” حجّهالوداع “
* امّا بعثت، اوّلین روز شروع رسالت پیامبر اکرم صلى الله علیه و آله است که هرگز نمى توان گفت روز اوّل بعثت،
دین کامل شده است.
* امّا هجرت، روز هجرت پیامبر صلى الله علیه و آله به فرمان خداست، روز حمله ى کفّار به خانه پیامبر است، نه روز
یأس آنان.
* امّا روزهاى پیروزى در جنگ بدر و خندق و … تنها کفّارى که در صحنه ى نبرد بودند، مأیوس مى شدند، نه همه ى
همه کفّار مأیوس شدند. “… الْیوْمَ یئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا ” : کفار، در حالى که قرآن مى فرماید
* امّا حجّه الوداع که مردم آداب حج را در محضر پیامبر صلى الله علیه و آله آموختند، تنها حج مردم با آموزش پیامبر
” الْیوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ “: کامل شد، نه همه ى دین در حالى که قرآن مى فرماید
* امّا غدیرخم روزى است که خداوند فرمان نصب حضرت على را به جانشینى پیامبر صلى الله علیه و آله صادر کرد،
با آن منطبق است. ” أَکْمَلْتُ، أَتْمَمْتُ، رَضِیتُ، یئِسَ الَّذِینَ کَفَرُوا ” تنها آن روز است که چهار عنوان ذکر شده در آیه
* امّا یأس کفّار،
به خاطر آن بود که وقتى تهمت وجنگ وسوءقصد بر ضد پیامبر، نافرجام ماند، تنها امید آنها مرگ
پیامبر صلى الله علیه و آله بود. نصب على بن ابى طالب علیهما السلام به همه فهماند که اگر آن حضرت پسرى
مى داشت، بهتر از على نبود وبا مرگ او دین او محو نمى شود؛ زیرا شخصى چون على بن ابى طالب علیهما السلام
جانشین پیامبر صلى الله علیه و آله و رهبر امّت اسلام خواهد بود. اینجا بود که همه ى کفّار مأیوس شدند.
* امّا کمال دین، به خاطر آن است که اگر مقرّرات وقوانین کامل وضع شود، لیکن براى امّت و جامعه، رهبرى معصوم
وکامل تعیین نشود، مقرّرات ناقص مى ماند.
* امّا اتمام نعمت، به خاطر آن است که قرآن بزرگ ترین نعمت را نعمت رهبرى وهدایت معرّفى کرده است، اگر پیامبر
اکرم صلى الله علیه و آله از دنیا برود ومردم را بى سرپرست بگذارد، کارى کرده که یک چوپان نسبت به گله
نمى کند. چگونه بدون تعیین رهبرى الهى نعمت تمام مى شود.
* امّا رضایت خداوند،
براى آن است که هرگاه قانون کامل ومجرى عادل بهم گره بخورد، رضایت پروردگار حاصل
مى شود.
۳۱
اگر هر یک از اکمال دین، اتمام نعمت، رضایت حقّ و یأس کفّار به تنهایى در روزى اتفاق افتد، کافى است که آن
باشد. تا چه رسد به روزى مثل غدیر، که همه ى این ویژگى ها را یک جا دارد. به همین دلیل در ” ایام اللّه ” روز از
روایات اهل بیت علیهم السلام عید غدیر از بزرگ ترین اعیاد به شمار آمده است.
آثار اشیا، گاهى مترتّب بر جمع بودن همه اجزاى آن است، مثل روزه که اگر یک لحظه هم پیش از اذان، افطار کنیم،
و گاهى به گونه اى است که هر ” أَتِمُّوا الصِّیامَ إِلَى اللَّیلِ ” : به کار رفته است » تمام « باطل مى شود، از این جهت کلمه
جزء، اثر خود را دارد، مثل تلاوت آیات قرآن که کمالش در تلاوت همه ى آن است و هر قدر هم خوانده شود، ثواب
دارد. گاهى بعضى اجزا به گونه اى است که اگر نباشد، یک مجموعه ناقص است، هر چند همه ى اجزاى دیگر هم باشد،
مثل خلبان و راننده که هواپیما و ماشین بدون آنها بى ثمر و بى فایده است.
رهبرى و ولایتِ حقّ هم چنین است، چون انسان را با خدا گره مى زند و بدون آن، آفریده ها و نعمت ها به نقمت تبدیل
مى شود وانسان را به خدا نمى رساند.
پیام ها:
۱ مهم ترین روزنه ى امید کفّار، مرگ پیامبر بود که با تعیین حضرت على علیه السلام به رهبرى، آن روزنه بسته –
“… الْیوْمَ یئِسَ ” . شد
۲ فَلا – « . اگر دشمن خارجى هم شما را رها کند، دشمن داخلى وجود دارد که باید با خشیت از خدا به مقابله با او رفت
» تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ
۳ کفّار از دینِ کامل مى ترسند، نه از دینى که رهبرش تسلیم، جهادش تعطیل، منابعش تاراج و مردمش متفرّق باشند. –
” الْیوْمَ یئِسَ … الْیوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُم “
۴ اگر کفّار از شما مأیوس نشده اند، چه بسا نقصى از نظر رهبرى در دین شماست. الْیوْمَ یئِسَ … الْیوْمَ أَکْمَلْت –
۵ – ” أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُمْ ” . دین بدون رهبر معصوم، کامل نیست
۶ الْیوْمَ یئِسَ الَّذِینَ – « . قوام مکتب به رهبرى معصوم است و تنها با وجود آن، کفّار مأیوس مى شوند، نه با چیز دیگر
» کَفَرُوا … الْیوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دِینَکُم
۷ – ” الْیوْمَ … أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتِی ” . همه ى نعمت ها بدون رهبرى الهى ناقص است
۸ و رها کردن ولایت او کفران نعمت و – ” أَتْمَمْتُ عَلَیکُمْ نِعْمَتِی ” ، نصب على علیه السلام به امامت، اتمام نعمت است
ناسپاسى نعمت و عواقب بدى دارد. ۱ ” فَکَفَرَتْ بِأَنْعُمِ اللَّهِ فَأَذاقَهَا اللَّهُ لِباسَ الْجُوعِ وَ الْخَوْفِ بِما کانُوا یصْنَعُونَ “
۹ اسلام بى رهبر معصوم، مورد رضاى خدا نیست. الْیوْمَ … رَضِیتُ لَکُمُ الْإِسْلام –
۱ . نحل، ۱۱۲__
