آشنایی با ابعاد گوناگون زندگانی پیشوایان معصوم علیهم السلام از جهاتی، به ویژه برای قشر جوان حائز اهمیت است. چون امام علیه السلام در فرهنگ اهل بیت علیهم السلام شخصیتی است. که به عنوان خلیفه و جانشین پیامبرصلی الله علیه وآله، علاوه بر مسؤولیت رهبری و تبیین احکام الهی. عهده دار وظیفه سنگین هدایت و تربیت نفوس مردم نیز هست. بنابراین، تمام رفتار و اعمال امام علیه السلام در چارچوب یک برنامه منسجم و حساب شده. با هدف ارشاد و پرورش کمالات انسانی افراد انجام می گیرد.
بر این اساس، عامه مردم، به ویژه نسل نوجوان و جوان جامعه. از طریق دقت و تامل در مجموعه وقایع زندگی ائمه اطهارعلیهم السلام اولا. می توانند شیوه های درست زندگی و کسب فضایل اخلاقی و انسانی که. پایه های کمال آدمی را تشکیل می دهند.بیاموزند و ثانیا، از راه مطالعه در سیره عملی ائمه علیهم السلام به منزلت و عظمت والای آنان پی برده. و همواره در زندگی از طریق الگو قرار دادن سیره عملی آنان. به موفقیت های لازم دست یابند.
اولین گام در شناخت شخصیت امام علیه السلام، آشنایی با وقایع دوران زندگی اوست.
آنچه پیش روی دارید با هدف پاسداشت ایام مبارک میلاد آخرین منجی بشریت حضرت مهدی (عج) نگارش و مرور کوتاهی به مجموعه رخدادهای زندگی آن حضرت دارد. به امید آن که این کار در حد خود، به آشنایی بیش تر جوانان با ساحت قدس آخرین حجت عظیم الشان کمک نماید.
الف. پدر و مادر حضرت مهدی (عج):
پدر بزرگوار آن حضرت امام حسن عسکری علیه السلام، یازدهمین امام شیعیان است که در سال ۲۳۲ ه . ق در شهر مدینه چشم به جهان گشود. و در بیست و دو سالگی مسؤولیت امامت و رهبری امت اسلامی را برعهده گرفت. و به مدت شش سال، علی رغم سخت گیری های خلفای عباسی به ارشاد و تربیت مردم پرداخت. و سرانجام به دست معتمد عباسی در سال دویست و شصت هجری به شهادت رسید. مادر امام زمان (عج) بنابر قولی بانوی بسیار بزرگواری از نوادگان شمعون یکی از حواریون حضرت عیسی است. از وی با نام هایی چون نرجس خاتون، سوسن، مریم، ریحانه و… یاد شده است.
این بانوی پاکدامن، به صورت معجزه آسا و بر اساس یک نقشه حساب شده از روم به مدینه منتقل می شود و آن گاه، تحت نظر حکیمه خاتون دختر امام جوادعلیه السلام و عمه حضرت امام حسن عسکری علیه السلام کاملا با تعالیم اسلامی آشنا می گردد .و به جهت برخورداری از کمالات والای معنوی به افتحار همسری امام یازدهم نائل آمده و در همان سال اول ازدواج حضرت مهدی (عج) از ایشان متولد می شود.
حکیمه خاتون
به روایتی این بانوی پرهیزگار در سال ۲۶۱ ه . ق و بنابر نقل دیگری، یک سال پیش از شهادت حضرت عسکری علیه السلام از جهان رخت بربسته اند. قبر شریفشان در کنار مرقد مطهر امام یازدهم در سامرا واقع شد است. این بانوی بزرگوار در تقوا و آراستگی به فضایل اخلاقی به جایی رسیده بودند که حکیمه خاتون عمه حضرت امام حسن عسکری علیه السلام، که خود از بانوان با ظمت خاندان امامت هستند، او را بر خود مقدم داشته می فرمود: تو بانوی من و خاندانم هستی و با جان و دل خدمتگزاریت می کنم. (۱)
و حتی نقل شده است که امیرالمؤمنین علی علیه السلام از ایشان سال ها پیش از تولدش، با تعبیر بهترین بانوان یاد کرده اند. (۲)
ب. تولد حضرت مهدی (عج):
از آنجا که خلفای عباسی از طریق روایات فراوانی، که از پیامبراکرم صلی الله علیه وآله و ائمه اطهارعلیهم السلام نقل شده بود، می دانستند که به زودی در خاندان اهل بیت فرزندی متولد خواهد شد که اساس حکومت های ظالمانه را از ریشه ویران خواهد ساخت، لذا سال ها پیش از تولد امام مهدی (عج) ائمه را همواره تحت نظر داشتند تا از تولد چنین مولودی جلوگیری به عمل آورند. به همین دلیل، مساله حمل و تولد امام زمان علیه السلام همانند جریان تولد حضرت موسی علیه السلام از دیده مردم و سردمداران خلافت عباسی، علی رغم گماردن ماموران پیدا و پنهان و همین طور تفتیش و جست وجوهای فراوان در نهان بود. اما آن چه مسلم است آن حضرت در روز جمعه پانزدهم شعبان سال ۲۵۵ ه . ق در سامرا چشم به جهان گشودند.
حکیمه خاتون جریان ولادت امام زمان (عج) را این گونه بیان می کنند:
ابو محمد حسن بن علی علیه السلام کسی را به دنبال من فرستاد و چون به خدمت آن حضرت رسیدم به من فرمود: عمه جان امشب را در منزل ما بمان چون پانزدهم شعبان است. امشب خدای متعال حجت خود را در زمین ظاهر خواهد ساخت. عرض کردم: مادر او کیست؟ حضرت فرمودند: نرجس. گفتم: اما در وی اثری از حمل دیده نمی شود. امام علیه السلام فرمودند: آنچه گفتم به زودی واقع خواهد شد…
نیمه های شب وقتی برای نماز بیدار شدم به نرجس خاتون نگاه کردم، اثری از حمل و یا درد وضع حمل در او ندیدم. به خارج از اتاق رفته، نشانه های اولیه طلوع فجر را در آسمان دیدم. اندکی در سخن امام حسن عسکری علیه السلام که فرموده بود امشب حجت الهی چشم به جهان بازخواهد کرد دچار شک شدم. درست در همین لحظه بود که امام از اتاق خود مرا صدا کردند و فرمودند: عمه عجله نکن امر تولد فرزندم نزدیک است. در جای خود نشستم و به تلاوت آیات قرآن مشغول شدم.
طولی نکشید که نرجس خاتون از خواب بیدار شد. از او سؤال کردم آیا چیزی احساس می کنی؟ پاسخ داد: آری عمه جان. آن گاه بستر او را آماده ساخته دلداریش دادم، در این لحظه، ناگهان حالتی چون خواب بر من غلبه کرد پس از مدتی با صدای امام حسن عسکری علیه السلام که می فرمود: ای عمه فرزندم را نزد من بیاورید. از آن حال خارج شدم. متوجه شدم که فرزند نرجس که چهره اش از نهایت زیبایی چون قرص ماه درخشان بود، در کنار اوست. او را در آغوش گرفته به خدمت پدر بزرگوارش بردم. آن حضرت با خوشحالی فرزند خود را در برگرفتند و در گوش راست او اذان و در گوش چپ اش اقامه گفتند. آن گاه به من فرمودند: کودک را به مادرش برگردان و خبر ولادت او را به کسی نگو. (۳)
گرچه حضرت امام حسن عسکری علیه السلام پس از تولد فرزند بزرگوارشان، برای جلوگیری از وقوع اختلافات بعدی او را به برخی شیعیان مورد اعتماد نشان دادند و مساله جانشینی و امامت او را پس از شهادت خود به آنان گوشزد نمودند. با این همه، برای این که وجود مقدس امام زمان (عج) از خطر دستیابی خلیفه عباسی در امان باشد، او را از دیدرس مردم دور ساختند. نقل شده است بدین منظور، چهل روز پس از تولد، ایشان را به محل نامعلومی فرستادند و بعدها نیز او را به مدینه منتقل ساختند تا در کنار مادربزرگ حضرت عسکری که بانوی بسیار بزرگواری بود، به صورت ناشناس زندگی کنند.
ج. دوره غیبت صغری:
در سال ۲۶۰ ه . ق حضرت امام حسن عسکری علیه السلام به دست خلیفه عباسی شهید شد. از این پس، دوره جدیدی از زندگی امام مهدی (عج)، که به غیبت صغری معروف است، آغاز شد. این دوره حدود شصت و نه سال یعنی تا سال سیصد و بیست و نه هجری طول کشد.
گرچه در این مدت به دلیل برخی مصالح، از جمله در امان ماندن از خطراتی که جان آن حضرت را از سوی دشمنان تهدید می کرد، امام علیه السلام از نظرها پنهان بودند، اما حضرت تعدادی افراد وارسته و با تقوا را به عنوان نائب خاص خود به مردم معرفی کردند تا هر یک از ایشان سؤالات و مشکلات خود را به وسیله آنان به امام علیه السلام برسانند و از طریق امام پاسخ دریافت نمایند.
نواب دوره غیبت صغری چهار نفر بودند که به ترتیب عبارتند از:
- ابو عمرو، عثمان بن سعید، که از سن یازده سالگی در حضور ائمه قبلی مشغول خدمت بوده است و از اصحاب مورد اعتماد امام هادی علیه السلام و امام عسکری علیه السلام محسوب می شوند. وی از سال ۲۶۰ تا ۲۶۷ ه . ق منصب نیابت امام زمان (عج) را عهده دار بود.
- ابوجعفر محمد بن عثمان: وی فرزند نائب اول امام عصر (عج) است که از سال ۲۶۷ تا ۳۰۵ ه . ق عهده دار منصب نیابت خاص بود.
- ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی: این عالم بزرگوار از سال ۳۰۵ ه. ق تا ۳۲۶ ه. ق یعنی حدود بیست و یک سال نیابت امام عصر (عج) را عهده دار بود.
- ابوالحسن علی بن محمد سیمری: وی حدود سه سال یعنی از سال ۳۲۶ تا ۳۲۹ ه . ق به عنوان نایب خاص امام (عج) به انجام وظیفه مشغول بود.
همان گونه که اشاره شد، نواب خاص دوره غیبت صغری در غیاب امام به انجام برخی وظایف مشغول بودند که از جمله آن ها: زدودن شک و حیرت مردم درباره تولد امام زمان (عج); حفظ امام از خطراتی که او را تهدید می کند از راه پنهان داشتن مکان او; پاسخگویی به پرسش های فقهی و اعتقادی مردم; مبارزه با مدعیان دروغین نیابت; آماده سازی مردم برای پذیرش غیبت کبری; کمک به نیازمندان و توزیع وجوه شرعی و…
د. دوره غیبت کبری:
در سال ۳۲۹ ه . ق و به دنبال رحلت چهارمین نائب خاص امام زمان (عج) دوره غیبت صغری به پایان رسید و از این پس دوره غیب ت کبری، که در آن نائب خاصی از سوی امام تعیین نشده است، آغاز گشت. این دوره یکی از برهه های سخت زندگی شیعیان است. اولا، طول مدت این دوره بر کسی مشخص نیست. به علاوه، در این دوره وقایع بسیار سخت و دشواری به وقوع پیوست که حفظ اعتقادات و پایبندی به احکام و مقررات دینی را مشکل ساخت. در این دوره از تاریخ حیات بشری، فقهای عظام از سوی ائمه اطهارعلیهم السلام و از جمله امام مهدی (عج) به عنوان نائبان عام مسؤولیت رهبری سیاسی و پاسخگویی به مسائل فکری و اعتقادی مردم را عهده دار هستند و همین مساله منشاء و ریشه «ولایت فقیه » در نظام سیاسی و اجتماعی جامعه اسلامی محسوب می شود.
بیشتر بخوانید:
فلسفه غیبت حضرت حجت (عج)
همان گونه که هیچ امری در نظام هستی بدون علت نیست، غیبت امام زمان هم برای خود علل و ادله ای دارد و برای آن چندین دلیل در روایات ذکر شده است. از جمله: امتحان و آزمایش مردم; حفظ وجود امام (عج) از خطرات که او را تهدید می کرد; فراهم شدن زمینه آمادگی فکری و فرهنگی و روانی در مردم برای تشکیل حکومت جهانی و…
علاوه بر این، اگر به حقیقت معنای امامت در جهان بینی مکتب اهل بیت علیهم السلام توجه شود، به خوبی این نکته روشن خواهد شد که امام علاوه بر وظیفه راهنمایی و ارشاد و رهبری مردم، در حفظ نظام هستی نیز مؤثر است. در روایت آمده است که اگر لحظه ای زمین از امام و حجت الهی خالی بماند، اهلش را در کام خود فرو می برد. امام سجادعلیه السلام در این باره فرمودند: همان گونه که ستارگان و سیارات وسیله حفظ نظام کیهانی هستند، ما هم وسیله حفظ اهل زمین هستیم. به برکت وجود ماست که آسمان بر زمین فرود نمی آید. اگر ما نبودیم زمین اهلش را فرو می برد… آن گاه در ضمن یک تشبیه بسیار زیبا می فرمایند: استفاده مردم از امام غائب همانند استفاده آنان از خورشید در پشت ابر است… (۴)
اما این که وظیفه مردم در این دوره چیست؟
در یک کلام می توان گفت: وظیفه مردم در دوره غیبت تلاش برای فراهم سازی زمینه ظهور از طریق رعایت احکام و تعالیم عالیه اسلام است. این کار تنها از طریق شناخت کامل امام علیه السلام و خودسازی فردی و جامعه و… قابل تحقق است.
پی نوشت ها:
۱٫ انت سیدتی و سیده اهلی… کمال الدین، ص ۲۷ و ۴۲۴
۲٫ بابی ابن خیره الاماء: پدرم به فدای فرزند بهترین بانوان… غیبه، شیخ طوسی، ص ۴۷۰
۳٫ کمال الدین، ج ۲، ص ۴۲۴
۴٫ بحارالانوار، ج ۵۲، ص ۹۲
منبع:حوزه نت
